Tesbih Terimler Sözlüğü

Alt Ağaç: Tesbih tezgâhının ayaklarına verilen isim.

Arda: Tesbih tanelerinin elde edileceği maddenin rendelenip şekillendirildiği alet.

Çarköşe: Tesbih tanelerinin hassas bir şeklide ortalarından delme işleminin yapıldığı delme mili.

Çeken: Tesbihler tornada çekilerek yapıldığı için tesbihi yapana verilen isim.

Çıkrık Kemâne: Tesbih tezgâhının bir diğer adı.

Delikli Peşme: Tesbih tezgâhının ortasında yer alan ve ayar delikleri bulunan kısım.

Faseta: Yuvarlak tesbih tanelerinin tıraşlanarak kristalize hale getirilmesi işlemi.

Hadde: Her bir tesbih tanesinin aynı boyda olup olmadığını kontrol etmek için üzerinde bir delik bulunan kemik ölçekten geçirme işlemi.

İmâme: Tesbih tanelerinin birleştiği yere konulan uzunca güzel şekilli parça.

Kamçı: İmâmenin üzerine takılan püsküllerin altın ya da gümüş telle yapılanlarına verilen isim.

Kelebek: Tesbih tezgâhının dönen yuvarlak kısmı olan “Kubbe”yi tutan kısım.

Kılabdan: Bükülmemiş ipek ip üzerine, çok ince çekilmiş altın veya gümüş tellerin sarılmasıyla elde edilen ip.

Kilit (Takoz): Tesbih çekiminde rahat kullanılabilecek tane aralığının tespit edildiği parça.

Kubbe: Tesbih tezgâhının dönen yuvarlak kısmına verilen isim.

Kürevi: Tam yuvarlak olarak yapılan tesbih tanesine verilen isim.

Malafa: Tesbih tezgâhında kalıp almaya yarayan parça.

Manşon: Tesbihlerde bulunan imame üzerine doğrudan doğruya bağ- lanan ve üzerine altın veya gümüşten örme küçük kılıf.

Nişâne (Durak): Doksan dokuzluk tesbihlerde her otuz üç taneyi ayıran yassı parça.

Sığırcık: Şişkin karınlı, uçları sivri, limona benzeyen tesbih tanesi.

Sübhakeş: Tesbihi oluşturan parçaları tornada çeken usta.

Tahril: Tesbih için yapılmış olan, aşınmaya dayanıklı bir ip çeşidi.

Tane: Tesbihi oluşturan genel olarak yuvarlak hatlı biçimler.

Tay: Tesbih yapılan tezgâhın yanlarına verilen isim.

Tepelik: İmâmenin ucundaki tesbih ipini toparlayan ve nîşaneye benzeyen parçaya verilen isim.

Tezgâh: Tesbih ustasının tesbihini yaptığı platform.

Tezgâh Takozu: Tesbih ustasının tesbihini yaparken ayağını dayayarak güç aldığı parça.

Türk Başı: Tesbih kamçısının üst ucunda yine altın ve gümüşten, dörtlü huzmelerle yuvarlak veya oval olarak örülmüş tanelerin adı.

Pul: Bazı tesbihlerde yedi defa yapılacak devirleri saymak için imâmeden itibaren yedinci taneden sonra konulan mercimek şeklindeki parça.

Püskül: İmâmeden sonra tesbihe ipek ya da farklı malzemeden yapılarak eklenen bölüm.

Vird: Tekrar edilmesi alışkanlık haline gelmiş olan Allah’ın isimleri, dualar ve Kur’an-ı Kerim’den ayetlerin her birine verilen isim.

Yüsr: Sanat harikası hâline gelen ve zenginleşen tesbihlere verilen isim.

Zenne: Küçük taneli tesbihlere verilen isim.